سینمای مستند و ویژگیهای آن ?????
سینمای مستند یکی از ژانرهای مهم سینماست که به ثبت و روایت واقعیت‌ها، حقیقت‌ها و وقایع واقعی در دنیای اطراف می‌پردازد. این نوع سینما برخلاف فیلم‌های داستانی که به خلق دنیای خیالی و تخیلی می‌پردازند، تمرکز خود را بر مستندسازی و نشان دادن واقعیت‌ها قرار می‌دهد. در این مقاله به بررسی سینمای مستند و ویژگیهای آن پرداخته می‌شود.
1. تعریف سینمای مستند ??
سینمای مستند به‌طور کلی به فیلم‌هایی اطلاق می‌شود که در آن‌ها به موضوعات واقعی پرداخته می‌شود و هدف اصلی آن‌ها نمایش حقیقت و واقعیت است. این فیلم‌ها می‌توانند موضوعات مختلفی را شامل شوند، از جمله زندگی‌نامه‌ها، مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، زیست‌محیطی، تاریخی، و علمی. ویژگی بارز سینمای مستند، نداشتن فیلمنامه یا داستان خیالی است و معمولاً بیشتر به‌شکل واقع‌گرایانه ساخته می‌شوند.
ویژگیهای سینمای مستند:
-
واقعیت‌محوری: سینمای مستند به‌دنبال ثبت واقعیت‌های زندگی روزمره یا رویدادهای خاص است.
-
بدون فیلمنامه خیالی: برخلاف فیلم‌های داستانی، سینمای مستند هیچ‌گونه فیلمنامه یا داستان خیالی ندارد.
-
استفاده از منابع واقعی: این فیلم‌ها اغلب از تصاویر واقعی، مصاحبه‌ها، صداها و مستندات موجود استفاده می‌کنند.
2. انواع سینمای مستند ??
سینمای مستند انواع مختلفی دارد که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد:
الف) مستند اطلاع‌رسانی (Expository Documentary):
این نوع مستند بیشتر به توضیح و ارائه اطلاعات درباره یک موضوع خاص می‌پردازد. در این مستندها معمولاً گوینده‌ای وجود دارد که به توضیح و تجزیه‌وتحلیل مسائل مختلف می‌پردازد. این مستندها برای آموزش و آگاهی‌بخشی به مخاطبان ساخته می‌شوند.
? مثال: The Fog of War (2003)، که به تحلیل جنگ‌های قرن بیستم و تصمیمات کلیدی می‌پردازد.
ب) مستند روایی (Observational Documentary):
در این نوع مستند، فیلمساز به‌طور غیرمستقیم و بدون دخالت در رویدادها، از وضعیت موجود فیلم‌برداری می‌کند. در این مستندها، تماشاگر به‌طور مستقیم شاهد زندگی و وقایع است و فیلمساز به‌طور فعال در داستان دخالت نمی‌کند.
? مثال: Salesman (1969)، که زندگی یک فروشنده را در شرایط واقعی پیگیری می‌کند.
ج) مستند تأملی (Reflexive Documentary):
این نوع مستند بیشتر به جنبه‌های فرآیند مستندسازی و چالش‌های مربوط به آن می‌پردازد. در مستند تأملی، فیلمساز در داستان دخالت می‌کند و مخاطب را به‌طور مستقیم با چگونگی ساخت فیلم آشنا می‌کند.
? مثال: Man with a Movie Camera (1929) که درباره فرآیند فیلم‌سازی و تکنیک‌های آن است.
د) مستند سینمایی (Performative Documentary):
در این مستندها، فیلمساز تلاش می‌کند تا تجربه و احساسات خود را درباره موضوعی خاص منتقل کند. این مستندها بیشتر جنبه هنری و شخصی دارند و فیلمساز در آن‌ها به‌طور واضح درگیر موضوع می‌شود.
? مثال: The Act of Killing (2012)، که به بررسی جنایات جنگی در اندونزی پرداخته و روایتی منحصر به فرد از قاتلان ارائه می‌دهد.
3. ویژگیهای سینمای مستند ??
سینمای مستند به‌واسطه ویژگی‌هایی که دارد، از دیگر ژانرهای سینما متمایز می‌شود:
الف) استفاده از واقعیت‌های ملموس:
در سینمای مستند، از تصاویر واقعی، فیلم‌های آرشیوی، و منابع معتبر برای ثبت وقایع استفاده می‌شود. این فیلم‌ها تلاش دارند تا واقعیت‌ها را در قالب تصویری شفاف و بدون تحریف ارائه دهند.
ب) نبود فیلمنامه مشخص:
برخلاف فیلم‌های داستانی که یک فیلمنامه از پیش نوشته‌شده دارند، سینمای مستند بیشتر به‌صورت خودجوش و براساس شرایط موجود ساخته می‌شود. به‌ویژه در مستندهای روایی یا مشاهداتی، فیلمساز هیچ‌گونه دخالتی در شکل‌گیری رویدادها ندارد.
ج) نگاه مستندساز به موضوع:
فیلمسازان مستند ممکن است نگاه خاصی به موضوعات خود داشته باشند و از طریق انتخاب زاویه‌های خاص دوربین، مصاحبه‌ها، و موسیقی، دیدگاه خود را به‌طور غیرمستقیم منتقل کنند.
د) صداقت و اعتبار:
یکی از ویژگیهای اصلی سینمای مستند، صداقت و تلاش برای حفظ اعتبار اطلاعات است. این فیلم‌ها معمولاً به‌دنبال انتقال واقعیت‌ها و پرهیز از اغراق و دروغ هستند. هرچند که در برخی مواقع، فیلمسازان مستند ممکن است به‌طور عمدی یا ناخواسته واقعیت را تحریف کنند.
4. تأثیر سینمای مستند بر جامعه ???
سینمای مستند تأثیرات زیادی بر جامعه دارد، از جمله:
الف) آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی:
مستندها می‌توانند به‌طور مؤثر اطلاعات و آگاهی را درباره مسائل اجتماعی، زیست‌محیطی، سیاسی و فرهنگی به تماشاگران منتقل کنند. این فیلم‌ها می‌توانند به تغییر نگرش‌های اجتماعی و حتی تغییرات در سیاست‌گذاری‌ها منجر شوند.
ب) مستندات تاریخی:
سینمای مستند یکی از بهترین روش‌ها برای ثبت و حفظ تاریخ است. این فیلم‌ها می‌توانند روایت‌های مهم تاریخی را از منظرهای مختلف و با دقت ثبت کنند، به‌طوری که به‌عنوان منابع معتبر برای نسل‌های آینده باقی بمانند.
ج) برانگیختن تغییرات اجتماعی:
بسیاری از مستندها به‌ویژه مستندهایی که به مسائل اجتماعی مانند فقر، حقوق بشر، نژادپرستی و جنگ‌ها می‌پردازند، می‌توانند تأثیرات عمیقی بر جامعه و ایجاد تغییرات مثبت در آن‌ها داشته باشند. تماشای چنین فیلم‌هایی می‌تواند افراد را به عمل و تغییرات اجتماعی وادار کند.
5. نمونه‌های برجسته سینمای مستند ??
فیلم‌های مستند زیادی در تاریخ سینما ساخته شده‌اند که تأثیرات زیادی بر جامعه و فرهنگ داشته‌اند. برخی از این فیلم‌ها شامل:
-
The Fog of War (2003): مستندی درباره جنگ و تصمیمات سیاسی و نظامی که توسط رابرت مکنامارا، وزیر دفاع ایالات متحده در دوران جنگ ویتنام ساخته شده است.
-
Won’t You Be My Neighbor? (2018): مستند درباره زندگی و کار فرد راجرز، مجری تلویزیونی معروف آمریکایی که تأثیر زیادی در تربیت کودکان داشت.
-
13th (2016): مستند درباره نژادپرستی و سیستم قضائی ایالات متحده و ارتباط آن با زندانیان سیاه‌پوست.
نتیجه‌گیری ??
سینمای مستند با ویژگیهای خاص خود، به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای ثبت واقعیت‌ها و اطلاع‌رسانی در مورد مسائل مختلف اجتماعی، تاریخی و فرهنگی عمل می‌کند. این فیلم‌ها به‌دلیل نزدیک بودن به واقعیت و تلاش برای نمایش حقیقت، می‌توانند تأثیرات زیادی بر جامعه و آگاهی عمومی بگذارند. سینمای مستند همچنین به‌دلیل نداشتن فیلمنامه و داستان خیالی، به یک رسانه آموزشی و مستند برای ثبت تاریخ و فرهنگ تبدیل شده است.
